Өймөкөөн улууһун Үчүгэй орто оскуолата Сивцева Асселия, Евдокия Булдакова.

Саха норуотун тылынан айымньытын саамай чыпчаала — олоҥхо. Олоҥхо саха норуотун историятын, философиятын, итэҕэлин, төрөөбүт айылҕатын үөрэтэргэ суолтата эмиэ улахан. 2005сыллаахха Аан дойдутааҕы ЮНЕСКО тэрилтэтигэр биһиги олоҥхобутун киһи аймах чулуу айымньыта диэн үрдүктүк сыаналаабыттара, олоҥхону сайыннарар туһунан араас дьаһаллар ылыллыбыттара. Онтон, биһиги саха кэнчээри ыччата бу сүдү айымньыбытыгар улахан болҕомтону уурбаппыт хомолтолоох, сытыытык турар боппуруос буолар. Кыра саастаах үөрэнээччи олоҥхону үөрэтэригэр, өйүгэр-сүрэҕэр чугастык ылынарын туһугар тугу гыныахха сөбүй? Манна оҕо айымньы ис хоһоонун, сүрүн санаатын түргэнник ылынарыгар, олоҥхо суолтатын өйдүүрүгэр оонньуур-сувенирдары оҥотторон олоҥхоҕо угуйуохха сөп эбит. Оонньуур-сувенирдар нөҥүө Олоҥхо сүрүн олуктарын өйүгэр түргэнник хаалларан, интэриэһэ үрдээн ааҕа, чинчийэ үөрэнэригэр туһалаах ньыма буоуон сөп.
Олоҥхо норуоту иитэр хайысхата элбэх. Олоҥхо чиэс, кырдьык, уопсай интэриэс туһугар туруулаһыы, төрөөбүт дойдуга төлөөннөөх тапталы уматарга оруола улахан. Хас биирдии киһиэхэ кини төрөөбүт тыла – кини олоҕо, кини баайа.
Ханнык баҕарар оҕо араас оонньуурга интэриэһэ улахан, оонньуурун сөбүлүүр. Онон, оонньуур көмөтүнэн оҕоҕо ооҥхо кэрэтин кэрэхсиир, үлэни сэҥээрэр дьоҕурун сайыннарыахха сөп. Араас сувенир – оонньуурдары оҥотторон Олоҥхоҕо сиэри-туому тутуһуу, айылҕаны кытта алтыһыы, саха киһитин майгыта-сигилитэ олохтонуутун маҥнайгы хардыыларын кытта бииһиннэриэххэ сөп. Мантан сабаҕалаан, оҕо оонньуурга интэриэһин туһанан, олоҥхо персонажтарын куукула дьиэлэрин оҥоруохха сөп эбит диэн санаа киирбитэ. Үлэм тус интэриэстээх дьоҥҥо, оскуолаҕа, уһуйааҥҥа олоҥхону үөрэтиигэ көмө матырыйаал быһыытынан туһаныахха сөп.
Үлэм бастакы баһыгар сүрүн санаабын кытта бииһиннэрдим. Кыра кылаастан саҕалаан олоӊхо сирин дойдутун, халлаан эттиктэрин, дьонун — сэргэтин үөрэтэн, ааҕан “Олоҥхо персонажтарын куукула дьиэлэрин” оҥоруохха сөп эбит диэн баҕа санаа киирбитэ. Биһиги олоҥхолорбут оҕо санаатын толору уус-уран тылынан саҥарарга үөрэтэллэр, олоҥхону өйдүү, сэҥээрэ улааталларыгар улахан өҥөлөөх, айар дьоҕурдарын сайыннарар, бэйэтин омугунан киэн туттууну иҥэрэллэр.
Маннык оонньуур-сувенирдары оҥоруунан дьарыктаныам иннинэ, мин ханнык ньыма, хайдах матырыйаал оҥоһуктарбар ордук табыгастааҕын үөрэппитим, чинчийбитим. Чинчийиим түмүгүнэн мас саамай киһиэхэ буортута суох матырыйаал эбит диэн түмүккэ кэлбитим.
Вид | Плюсы | Минусы |
Араас таҥас кыырпахтарынан оонньуур оҥоруу технологията | — материал арааһа элбэх — ханнык баҕар быһыылаах оҥоруохха сөп | — оонньуур оҥоруу элбэх бириэмэни ылар — элбэх бытархай деталлартан турар — араас фурнитура туттуллара ирдэнэр — доруобуйаҕа дьайыыта (аллергия) — тулалыыр эйгэҕэ дьайыыта |
Мастан оонньуурдары оҥоруу технологията | — тулалыыр эйгэҕэ буортута суох — чэпчэки сыаналаах — бытархай деталлары кыраасканан уруһуйдаан биэриэххэ сөп — ыарахан сыаналаах тэрили ирдээбэт — бөҕө буолар — элбэх үлэтэ суох | — быһаарыллыбата |
Иккис баһыгар маҕаһыынтан арай куукула дьиэтин атыылаһарга туох боппуруостар туралларын быһаарбытым.

Ол курдук, атыылаһааччы бастатан туран туохха болҕомтотун уурарыгар сиэттэрэн, үлэм макетын, эскиистэрин хайдах ураты, чаҕылхай буоларын быһаарбытым.

Куукула дьиэтин оҥоруу сүрүн кэрдиистэрэ
Бастакы кэрдиис – матырыйаал талыы
Иккис – оҥоһуктар эскиистэрин оҥоруу, уруһуйдааһын
Үсүһэ – кыраасканан уруһуйдааһын, киэргэтии, ойуулааһын.
Үлэм суруллар кэмигэр мин төрөөбүт норуотум култууратын уонна үгэстэрин үөрэттим. Оскуолабыт мастерскойугар олоҥхо персонажтарын куукулунай дьиэтин оҥорорго көмөлөспүттэрэ. Хас биирдии персонаж-куукулалары быһааран биэрэр сыаллаах брошюра оҥорбутум. “Тугутчаан” уһуйаан иитиллээччилэригэр олоҥхо персонажтарын бииһиннэрэр дьарык ыыппытым.

Олоӊхо үтүөҕэ-кэрэҕэ ыӊырар. Ханнык баҕарар оҕо уонна киһи үтүө санаалаах, аһыныгас майгылаах буоллаҕына олоххо элбэҕи ситиһэр.
